WO I liet niet alleen zijn sporen na in de Westhoek. Ook in Limburg had de bezetting een impact op het dagelijkse leven. Provincie Limburg toont dit aan met het project ‘Limburg 1914-1918. Kleine verhalen in een Groote Oorlog’. Hoogtepunt in dit project was een tijdelijke tentoonstelling met twee indrukwekkende ingrediënten: een multimediale tentoonstellingsfilm en 44 betonnen stahlhelmen.
Multimediale tentoonstelling
De kortfilm en de multimediale tentoonstellingsfilm “Kleine verhalen in een Groote Oorlog” in een tijdelijke blackbox vertelden het verhaal van Mathilde, Baptist en Isidore. Drie jonge Limburgers die in 1914 verrast worden en meegesleurd worden in een vier jaar durende oorlog. Zij getuigen samen hoe het leven was, wat ze meemaakten en hoe ze de oorlog beleefden, in Limburg en aan het front. Op basis van historische feiten en overgeleverde verhalen wordt in een half uur de leefwereld van 100 jaar geleden terug tot leven gewekt. Naast enkele algemene feiten over WO I wordt er ook toegespitst op typisch Limburgse gebeurtenissen of personages.
Beide films zijn een ideale en laagdrempelige introductie tot de Eerste Wereldoorlog in Limburg en werden ook uitgebracht op dvd (te verkrijgen bij het PCCE).
(bekijk hier de volledige kortfilm)
44 Duitse Stahlhelmen
44 Betonnen stahlhelmen vormen het decor van de multimediale tentoonstelling. Elke helm (één meter hoog) staat symbool voor de Duitse bezetting van één van de 44 Limburgse gemeenten en vertelt via een QR-code op de helm een uniek lokaal verhaal. De focus ligt niet op de grote (militaire) feiten, maar eerder op de ‘kleine verhalen’, verhalen die niet altijd de geschiedenisboeken halen en veelal een ander beeld schetsen van het leven in Limburg tijdens de bezettingsjaren.
September 2014
De betonnen helmen zijn voor het eerst te zien in C-mine Genk: 44 grijze identieke Stahlhelmen, strak in het gelid. Dreigend, somber, indrukwekkend. Ze symboliseren alle soldaten die in 1914 identiek naar de oorlog vertrokken in de ijdele hoop dat ze enkele weken later alweer thuis zouden zijn.
Voorjaar 2015
Na een tussenhalte in Leopoldsburg (Koningin Astridplein) en Hasselt (Kolonel Dusartplein), vertrekt elke helm naar zijn gemeente. De uitdaging: met de hulp van de inwoners creatief een WO I-verhaal op de helm verbeelden en er een eigen boodschap aan geven. In elke gemeente gaan jong en oud samen aan de slag met als doel: ‘nooit vergeten tot wat een oorlog kan leiden’. Zo worden de Stahlhelmen een participatief project van 860 000 Limburgers.
(bekijk hier hoe elke gemeente aan de slag ging met zijn helm)
Mei 2015
De helmen komen voor het eerst weer samen in Domein Bokrijk. Als 44 teruggekeerde soldaten die elk hun eigen verhaal brengen. 44 unieke creaties die samen één groots kunstwerk vormen. Een symbool voor hoop en vrede dat alle Limburgse gemeenten verbindt. Het verhaal achter elke creatie is verfilmd en is te zien via een unieke QR-code op de helm (bekijk hier het verhaal achter elke helm).
Vandaag
Nu staan de helmen in het herinneringspark ‘Helmen’ in Halen. Een historische locatie waar zoveel Belgische en Duitse jonge soldaten veel te vroeg de dood vonden tijdens de zogenaamde ‘Slag der Zilveren Helmen’ (12 augustus 1914). Op die dag barste er een hevig gevecht los tussen Duitse soldaten te paard en het Belgisch leger. De Duitsers moesten zich verslagen terugtrekken. Het slagveld lag bezaaid met honderden dode paarden en met de helmen van de Duitse cavaleristen. De Slag der Zilveren Helmen is de enige slag die de Belgen in de Eerste Wereldoorlog op eigen kracht zullen winnen. Deze Duitse nederlaag toonde aan dat de cavaleriecharge als strategie totaal achterhaald was.
Het herinneringspark in Halen wil een blijvend symbool vormen dat de Eerste Wereldoorlog herdenkt. In alle gemeenten, in heel Limburg en België. Maar dat ook doet nadenken over de oorlogen vandaag en morgen. Niet alleen een plaats voor nostalgie en herinnering, ook één voor reflectie en creativiteit! Een plaats waar verleden, heden en toekomst samenkomen.
De helmen staan opgesteld in een wachtbekken. Dat vangt bij zware regenval het overtollige water van de IJzerenbeek op. Het bekken kan maar liefst 56 miljoen liter water bufferen. Bij hevige regen kan het dus zijn dat de helmen deels onder water komen te staan.
‘Helmen’ is gelegen in de Betserbaan (ter hoogte van fietsknooppunt 351) in Halen. De site is alle dagen vrij toegankelijk.
Toekomst
Op hun laatste rustplaats creëren de helmen een aanwezige afwezigheid. De volgende jaren zullen de creaties op de helmen vervagen. De natuur neemt de helmen definitief op in het landschap. Zoals dolmen en menhirs die overgroeid zijn met mos, gras, ... De 44 creaties worden zo bedekt met een uniform groentapijt, dat de persoonlijke verhalen verbergt. Een symbool voor de teruggekeerde soldaten die zich probeerden te integreren in de samenleving – de herinneringen aan de oorlog verbergend, maar eeuwig met zich meedragend. Duitse Stahlhelmen.
Extra helmen
In 2018 bewerkten woordkunstenaar Jee Kast en beeldhouwer Medardo Maseroli twee extra betonnen Stahlhelmen, die elk een eigen verhaal vertellen: dat van Limburg en dat van Duitsland. De “groene” helm vertelt een Duits verhaal, symboliseert de heropleving van een stad na een oorlog. Deze werd eerder dit jaar in het Herinneringspark in Halen toegevoegd. De andere, de “rode” helm, vertelt dat we niet alleen met het verstand, maar zeker ook met het hart vrede kunnen bereiken. Deze helm werd op 16 november 2019 plechtig ingehuldigd in Pasewalk (D), Duitse zusterstad van Halen. Door de uitwisseling met de extra helmen kreeg ook de beleving van Duitsland een plaats in dit project, omdat ze evenzeer deel uitmaakt van deze brok geschiedenis. Het is het sluitstuk van het project Limburg 1914-1918. Kleine verhalen in een Groote Oorlog.
(Inter)nationale erkenning
Het project ‘Limburg 1914-1918. Kleine verhalen in een Groote Oorlog’ mocht op internationale erkenning rekenen. De jury van de prestigieuze European Prize for Cultural Heritage (Europa Nostra), de Oscars van de internationale erfgoedgemeenschap, verleent op 14 april 2015 de titel ‘special mention of the jury’ aan het Limburgse Wereldoorlog I-project ‘Limburg 1914-1918: Kleine verhalen in een Groote Oorlog’. Een jaar later verleent de jury van de Heritage in Motion-awards de hoofdprijs ‘Best Achievement Award’ aan het Limburgse Wereldoorlog I-project. In de betonindustrie werden de helmen genomineerd voor een prijs op de Febe Elements-awards. Tot slot werd het project in 2017 tijdens 'The Best in Heritage Conference' in Dubrovnik verkozen tot 'Project of Influence 2017', een erkenning als beste erfgoedproject ter wereld.
Het onderstaande filmpje geeft een totaalbeeld van het provinciale project
'Limburg 1914-1918. Kleine verhalen in een Groote Oorlog' (2013-2016)
