provincie Limburg.be provincie Limburg

Sint-Truiden


Wat is het verhaal achter het concept van de helm?

Leerlingen van de Haspengouwse Academie voor Beeldende Kunsten hebben de helm van Sint-Truiden beschilderd op basis van het verhaal van de arrestatie van de burgerwacht van Sint-Truiden.

Het project is een samenwerking van de jeugddienst van Sint-Truiden met de Haspengouwse Academie voor Beeldende Kunsten. De vraag van de jeugddienst van de stad viel in goede aarde bij de academie. De leerkrachten Steven Vandervelpen en Eric Goossens raapten de handschoen op om de leerlingen van de academie voor het project warm te maken. “We zijn meteen met de leerlingen van het vierde jaar middelbaar van de academie - Lisse Dupain, Chloë Mouchart, Romy Peeters en Emilia Wouters - rond de tafel gaan zitten om te brainstormen rond mogelijke ontwerpen,” legt Steven Vandervelpen uit. “Als basis voor het ontwerp zijn we uitgegaan van de historische gebeurtenissen van de burgerwacht die hier in Sint-Truiden tijdens de Eerste Wereldoorlog actief was. De Duitse bezetters vroegen dat de leden van de burgerwacht hun wapens zouden inleveren, dan zouden die met rust worden gelaten. De leden van de burgerwacht waren bereid dat te doen, maar na het inleveren braken de Duitsers hun belofte. De burgerwachtleden werden toch gearresteerd.”

Samen met de leerkrachten kwamen de leerlingen overeen om de feiten van de burgerwacht met beelden en  woorden op de helm weer te geven. Eric Goossens bracht een grondlaag op de helm aan, daarop hebben de leerlingen hun ontwerp geschilderd. Eric Goossens: “Aan een zijde van de helm is de tekst ‘Een woord’ geschilderd, op de andere zijde ‘Ein Wort’. Dat is een verwijzing naar het  spreekwoord ‘zijn woord houden’, wat zo veel betekent als zijn belofte nakomen. In dit geval hebben de Duitsers dat niet gedaan. Daarnaast zie je op de helm de handen van een persoon die zijn wapen afgeeft en de handen van een persoon die het wapen aanneemt. Het geheel is in acrylverf geschilderd.”

 

Wat gebeurde er in Sint-Truiden tijdens WO I?

DE GARDE CIVIQUE — Adolf Dams

10 augustus 1914. Tientallen Truienaars worden afgevoerd als krijgsgevangenen. Een van hen, Adolf Dams, beschrijft in zijn memoires zijn verbijstering over dat gebeuren. Dat was niet de afspraak met de Duitsers, schrijft hij. Om te begrijpen wat er in Sint-Truiden is gebeurd, is één begrip essentieel: de burgerwacht.

VRIJSCHUTTERS
‘Zondagssoldaten’ en ‘operetteleger’: zo noemen tijdgenoten schamper de burgerwacht of garde civique die België van 1830 tot oktober 1914 heeft gekend. De  burgerwacht bestond uit bemiddelde burgers (lees: mannen) die taken vervulden in de ordehandhaving en de landsverdediging. Ze werden bijvoorbeeld ingezet bij  stakingen en betogingen. De manschappen waren gewapend, maar ‘geoefend’ kon je de meesten nauwelijks noemen en veel militaire ervaring hadden ze doorgaans ook al niet. Als de Eerste Wereldoorlog begint, worden behalve dienstplichtigen ook de zowat 45.000 ‘burgersoldaten’ van de burgerwacht opgevorderd. In de chaos van de eerste dagen en weken is het niet altijd duidelijk wat er van hen wordt verwacht en krijgen ze bevelen en tegenbevelen. Dat erkent in zijn verslag ook majoor Paul  Cartuyvels, die op dat moment de burgerwacht in Sint-Truiden leidt. (Dat verslag bevond zich decennialang in Moskou en kwam pas recent terug naar België.) Maar hoe  het ook zij: voor het Duitse leger zijn burgerwachters vrijschutters, francs-tireurs. Dat betekent in deze eerste oorlogsweken niet zelden dat er represailles komen tegen  de burgerbevolking als er door zo’n vrijschutter wordt geschoten.

OVERMACHT
Adolf Dams is onderofficier bij de burgerwacht in Sint-Truiden. Eerst op 6 augustus, en vervolgens ook de dagen nadien, komen Duitse patrouilles op verkenning in de  omgeving, ontstaan er schermutselingen en ook gevechten waarbij burgers worden gedood. olgens Cartuyvels vindt een aantal burgerwachters en ook Belgische  legerleiders al direct dat de Duitse overmacht te groot is en dat men maar beter de wapens meteen neerlegt, uit vrees voor wraak ook. Al snel blijkt dat de strijd inderdaad ongelijk is en wordt er met Duitse militaire bevelhebbers onderhandeld: in de ochtend van 10 augustus moet de Truiense burgerwacht haar wapens  inleveren. Wie dat niet doet, dreigt te worden gefusilleerd. De bevolking zal gespaard blijven. En dan gebeurt wat sommigen eigenlijk al vreesden, volgens Cartuyvels: de burgerwachters worden gearresteerd en afgevoerd naar krijgsgevangenkampen in Duitsland. Pas in februari 1915 komt Adolf Dams terug thuis. Intussen is de  burgerwacht afgeschaft. Definitief.

Burgerwacht in uniform (Collectie stadsarchief Sint-Truiden)

In samenwerking met Villa Basta organiseerde het PCCE aansluitend bij de multimediale tentoonstelling 'Limburg 1914-1918. Kleine verhalen in een Groote Oorlog' in C-Mine te Genk een workshop voor jongeren. Deelnemers konden experimenteren met enkele creatieve vormingstechnieken en animatiefilmtechnieken. Doel was de jongeren kennis te laten maken met de geschiedenis van één van de 44 Limburgse gemeenten tijdens WO I. Bekijk hier de verfilming van het bovenstaande verhaal door jongeren: