Wat is het verhaal achter het concept van de helm?
De kunstenaars die de Stahlhelm van Maasmechelen beschilderden, keken over de grenzen heen. Zij voelden zich sterk aangesproken door de Spanjaard Picasso, die met zijn muurschildering Guernica de chaos van de oorlog toonde.
“Door de herdenking van de Eerste Wereldoorlog ligt die weer vers in het geheugen, ook bij de jongere generatie. Wij wilden zoveel mogelijk jongeren betrekken bij de uitvoering van ons kunstproject”, duidt Jos Hermans, cultureel erfgoedambtenaar van Maasmechelen. “Het leek ons belangrijk het universele thema ‘oorlog’ aan te snijden en daarrond deze generatie te sensibiliseren.” Picasso maakte Guernica in 1937, geschokt door de wreedheid van het plotselinge bombardement van de stad door het Duitse leger. De Baskische stad Guernica was volledig vernield en er vielen 1.600 doden en gewonden. De schilder verwerkte ook algemene thema’s in zijn schilderij, zoals dood, oorlog, angst en lijden.
“Guernica is universeel als aanklacht tegen oorlog en onderdrukking”, licht Jos Hermans toe. De leerlingen van de Maasmechelse kunstacademie maakten een eigen interpretatie van het wereldberoemde kunstwerk, onder de deskundige leiding van leerkracht Ief Peeters. “Voor velen van hen was het de eerste keer dat ze hoorden van de Guernica en wat het kunstwerk betekent.” De laatstejaarsleerlingen van de academie werkten samen aan de schildering. In hun kleurenkeuze merk je al een verwijzing naar de Guernica: enkel grijs, zwart, wit en wat groen zijn gebruikt. Ingetogen kleuren, net als Picasso. Dan is er nog een andere link met Spanje in Maasmechelen. “Tijdens Wereldoorlog I maakte de Spaanse griep meer slachtoffers dan de oorlog zelf”, zegt Jos. “In Maasmechelen stierven twee kameraden enkele uren na elkaar aan de ziekte.”
Wat gebeurde er in Maasmechelen tijdens WO I?
“VAARTWEL, GELIEFDE LEERLINGEN” — Hypoliet Stessen en Laurens Dedroog
10 november 1918. Terwijl de wereld wacht op de wapenstilstand, slaat in Vucht, nu een deelgemeente van Maasmechelen, het noodlot toe: twee jongemannen in de fleur van hun leven sterven nagenoeg tegelijk. Doodsoorzaak: de Spaanse Griep.
HET YZERSLIJK
Dat Hypoliet (Jef) Stessen en Laurens Dedroog in Genk naast elkaar begraven werden, is geen toeval: niet alleen waren ze buren en vrienden, maar ze stierven ook op dezelfde dag. Jef was 27 toen hij in 1917, in volle oorlogstijd, voor de Centrale Jury in Brussel zijn diploma van onderwijzer behaalde en even later ‘een plaats kreeg’, zoals dat heette, in Neerharen. Daar logeerde hij bij de hoofdonderwijzer en in het weekend kwam hij naar huis. Laurens, vier jaar jonger dan Jef, was kleermaker van beroep. Alle twee waren ze volgens hun bidprentje lid van diverse katholieke broederschappen. Op het aandenken van Jef klinkt de oorlog hard door en biedt hij zelfs enige troost. Hij is tenminste thuis kunnen sterven, bij zijn geliefden: “Gedenkt die duizenden blozende jongelingen, die, verre van hen die hen minden, gevallen zijn in het bloedig Yzerslijk, de wapens in de hand, of verlaten stierven op vreemden bodem, een verzuchting van liefde op de lippen voor hen die hen ook beminden, maar niet vermochten ze te benaderen om hen in hun laatste stonden te troosten en bij te staan.” De Spaanse Griep maakte voor het overige in het afgelegen Vucht naar verluidt niet veel slachtoffers.
SPAANSE GRIEP
Kun je catastrofes vergelijken? In cijfers in elk geval wel: de epidemie van de Spaanse Griep maakte in het najaar van 1918 in pakweg vier maanden tijd veel meer slachtoffers dan de oorlog in vier jaar. De schattingen lopen wel erg uiteen: van 20 tot 100 miljoen griepdoden. Het waren in elk geval opmerkelijk vaak jonge mensen. De eerste berichten over de geheimzinnige ziekte die in Spanje zou zijn uitgebroken – wat historisch niet klopt – verschenen bij ons al in mei 1918, maar kregen toen weinig aandacht: de oorlog was en bleef hét hoofdpunt van het nieuws. Sommigen dachten zelfs dat het om een nieuw chemisch wapen van de Duitsers ging. Er blijven tot op vandaag nogal wat vraagtekens rond de Spaanse Griep, bijvoorbeeld waar de epidemie is uitgebroken: was het in een Brits legerkamp in Frankrijk, via Chinese oorlogsarbeiders? Of in een Amerikaans kamp waar jongemannen werden klaargestoomd voor de oorlog in Europa? In de twee gevallen is er een verband tussen de epidemie, de grootste menselijke catastrofe ooit, en de wereldoorlog.
Militair hospitaal tijdens de Spaanse Griep (Courtesy of the National Museum of Health and Medicine)
In samenwerking met Villa Basta organiseerde het PCCE aansluitend bij de multimediale tentoonstelling 'Limburg 1914-1918. Kleine verhalen in een Groote Oorlog' in C-Mine te Genk een workshop voor jongeren. Deelnemers konden experimenteren met enkele creatieve vormingstechnieken en animatiefilmtechnieken. Doel was de jongeren kennis te laten maken met de geschiedenis van één van de 44 Limburgse gemeenten tijdens WO I. Bekijk hier de verfilming van het bovenstaande verhaal door jongeren:
