Wat is het verhaal achter het concept van de helm?
Een bewust intact gelaten betonnen helm - als teken van de waanzin van oorlog - met erboven zwevende, houten duiven als symbool van de broze vrede. Dat is het concept van de helm van Herk-de-Stad.
Herk-de-Stad speelde de opdracht via de Commissie voor Beeldende Kunsten door aan de Herkse kunstenaar Flor Bruninx. Hij koos er bewust voor om de helm intact te laten: “De betonnen helm staat voor de waanzin en het geweld van de oorlog. Beton symboliseert hardheid, onverzettelijkheid en verwijst ook duidelijk naar de oorlog. Dan wordt strijd geleverd vanuit stellingen in beton: bunkers, verdedigingsmuren…. Los daarvan is de helm op zich een mooi staaltje van een artistieke creatie, die ik in haar waarde op zich wil laten.”
Over de helm is een houten draagconstructie met vier duiven geplaatst. De vogels zijn uitgesneden door leerlingen van de afdeling houtbewerking van Campus Herckerhof in Herk-de-Stad. Flor Bruninx: “De draagconstructie is een gewilde ‘omkapseling’ van de helm als symbool van het onvermogen om rechtstreeks vat te hebben op oorlog en geweld. De duif is het symbool van vrede, maar in hun zwevende toestand hebben de vier vogels (te) weinig impact op de oorlog. Elk zijn ze getooid met het symbool van een grote overtuiging: het kruis van het katholicisme, de halve maan van de islam, de kandelaar van het judaïsme en de toorts van de vrijzinnigheid. Die dragen een grote verantwoordelijkheid in het streven naar vrede.” Hout is bewust gekozen tegenover beton. “De verschillende materies accentueren het contrast. Het beton staat voor de onverzettelijkheid van oorlog. Hout daarentegen is broos, breekbaar en heel vergankelijk. De zwevende houding accentueert nog de broosheid van vrede, die vaak slechts van heel korte duur is. Op vele plaatsen elders in de wereld broeien nog heel wat conflicten. Vandaar het belang van creaties als deze om de jonge generaties van nu ervoor bewust te maken constant naar vrede te blijven streven.”
Wat gebeurde er in Herk-de-Stad tijdens WO I?
OORLOG IN AFRIKA — Pierre Cools
Het verhaal van Herkenaar Pierre Cools maakt van de Eerste Wereldoorlog een echte... wereldoorlog. En het eindigt dramatisch: zoals miljoenen mensen sterft ook hij aan de Spaanse Griep. Drie dagen voor de wapenstilstand. Tussen zijn afzwaaien in maart 1916 en zijn dood speelt hij mee in een vaak vergeten episode uit de oorlog: de strijd in Afrika.
KORPORAAL
Hij oogt aandoenlijk, de voorgedrukte poster met de kasteelachtige triomfboog die Pierre Cools begin maart 1916 krijgt als hij afzwaait. Dat een militair bij z’n demobilisatie een dergelijke poster meekrijgt, met daarop de geschiedenis van zijn regiment, de namen van zijn oversten en in een aantal gevallen een foto van hemzelf, is een vast gebruik. Zestien jaar eerder koos Pierre voor een militaire carrière in het Belgische leger. Zo vermeldt de poster, die onderaan is gepersonaliseerd, dat hij zich op 26 juli 1900 bij het kamp van Aarlen voegde en in Luik een opleiding volgde aan de militaire school. De eerste oorlogsjaren – de veldtocht, de frontoorlog aan de IJzer – maakt hij mee als korporaal van het 9de Linieregiment. Maar dat staat niet op de poster vermeld: die eindigt vóór de oorlog.
AFRIKAANSE DROOM
Het afzwaaien van Pierre Cools betekent voor hem niet het einde van de oorlog: Pierre wordt ingescheept voor Afrika. Want ook daar wordt intens strijd geleverd. De hele oorlog van vier jaar lang is vooral Duits-Oost-Afrika, het huidige Tanzania, het voorwerp van een hevig gevecht. De koloniale machten zetten daarbij in de eerste plaats de lokale bevolking in: de Congolese Weermacht onder leiding van Belgische officieren en met Britse hulp verslaat er uiteindelijk het veel kleinere Duitse leger onder leiding van generaal Paul von Lettow-Vorbeck. De verre Afrikaanse droom van de Duitsers was een soort Duits Mittel-Afrika, waar ook Congo met al zijn bodemschatten en de Franse kolonies toe zouden behoren. De Duitsers rekenden op de overwinning in Europa om dat te realiseren. Het draaide anders uit en Duitsland verloor zijn Afrikaanse kolonies, waaronder Ruanda en Urundi: dat werden Belgische mandaatgebieden. Het aantal slachtoffers dat in de Afrikaanse oorlog is gevallen, is te vergelijken met de cijfers aan het IJzerfront. Pierre Cools is een van hen, wanneer tegen het einde van de oorlog de Spaanse Griep via legerkampen uit Europa overwaait. Hij overlijdt op 8 november. De oorlog in Afrika zal pas op 25 november definitief worden stopgezet.
Afzwaaiposter van Pierre Cools (Europeana)
