Wat is het verhaal achter het concept van de helm?
Als herinnering aan de Slag der Zilveren Helmen is de Halense helm in het zilver bekleed. “Elk van de bijna 500 zilveren plaatjes staat voor een zinloos slachtoffer”, zeggen kunstenaars Yvan Thijs en Walter Cox.
Tijdens de Eerste Wereldoorlog werd in Halen de Slag der Zilveren Helmen gestreden. Die staat in de geschiedenisboeken als enige Belgische overwinning zonder geallieerde hulp tijdens WO I. De historische gebeurtenissen in Halen speelden zich af op 12 augustus 1914. Toen de Duitse cavalerie op 10 augustus 1914 in Tienen werd opgehouden, besliste hun bevelhebber, generaal Von Der Marwitz, om via een bocht langs Halen door te stoten. Dat was buiten de onverzettelijkheid van de Belgen gerekend. Pastoor Cuppens van de Halense deelgemeente Loksbergen wijdde een gedicht aan het gevecht. Omdat op het slagveld vele blinkende helmen waren gevonden, bestempelde hij de strijd - naar het voorbeeld van de Guldensporenslag in 1302 – als de ‘Slag der Zilveren Helmen’.
De keuze voor een aankleding van de betonnen helm lag dan ook voor de hand. Het stadsbestuur verleende de opdracht aan de lokale kunstenaars Yvan Thijs, voorzitter van Kunstkring Halen, en Walter Cox. “Wij hebben gekozen voor een aankleding van de helm in inox of roestvrij staal’, leggen de kunstenaars uit. “Dat is in plaatjes van 8 bij 8 cm op de helm aangebracht. Ze werden in een oordeelkundige buiging geplooid om ze aan de vorm van de helm aan te passen. Het gaat over de hele helm om identiek hetzelfde staal. Alleen het verhaal achter de vierkantjes verschilt. Onderaan gaat het om 300 plaatjes, die staan voor de 300 militairen die in Halen het leven hebben gelaten, zowel aan Belgische als aan Duitse zijde. Bovenaan bevinden zich ruim 150 exemplaren als nagedachtenis van de burgers uit Halen, Loksbergen, Zelem en Zelk die tijdens of als gevolg van de Groote Oorlog het leven hebben gelaten. De helm draagt ook een spits in zilver. Aan de uitvoering zijn we een maand lang telkens in de namiddag bezig geweest.”
Wat gebeurde er in Halen tijdens WO I?
“ALSOF ZE OP JACHT ZIJN” — De families von Boddien en von Bodecker
In het strijdvaardige schilderij hieronder zit een persoonlijke tragiek verscholen. We kijken naar de Schlacht von Haelen zoals de Duitse schilder G. von Boddien die in 1915 in beeld bracht. De Slag der Zilveren Helmen, zoals pastoor August Cuppens hem noemde, naar het voorbeeld van de middeleeuwse Slag der Gulden Sporen, werd geleverd op 12 augustus 1914. Het Belgische leger had zich aan de Gete teruggetrokken om de Duitse opmars tegen te houden. Op dat moment was dat nog zonder buitenlandse versterking. De Duitsers rekenden bij hun aanval in Halen op hun cavalerie, maar dat liep slecht af: er sneuvelden in Halen ongeveer 140 van hun manschappen, maar ook 160 Belgen. Aan Duitse kant vielen daarnaast zowat 600 gewonden en 400 paarden crepeerden. Even werd de Duitse opmars gestuit.
AANGRIJPEND
Er werden ook Duitse militairen gevangen genomen: een van hen was Rittmeister Hans von Bodecker (1875-1949), die op het schilderij een eskadron Duitse cavaleristen aanvoert. De zwaargewonde Von Bodecker, afkomstig uit het toen nog Duitse Metz, werd naar Duitsland overgebracht. Al in 1915 vroeg hij aan schilder Von Boddien om een olieverfschilderij te maken over wat hij in Halen had meegemaakt, op basis van schetsen én van zijn getuigenis. Voor Von Boddien was dit een persoonlijk aangrijpende onderneming: zijn eigen zoon, onderofficier Von Boddien, was in Halen tijdens de slag gesneuveld. Het is geen toeval dat de schilderende vader de voorgrond van het werk laat inpalmen door gevallen Duitse ruiters. Onder hen een trompettist. In de geschiedenis die van het betrokken Duitse Dragonderregiment is verschenen, wordt het schilderij beschreven: “Nog één seconde en een dodelijk schot zal de aanvoerder treffen. Er is te zien hoe frontaal en op de flanken de schutters, alsof ze op jacht zijn, de handen vrij hebben om het wild af te knallen. Zo was het ook. Laat deze weergave voor degenen die erbij waren een herinnering zijn, en een beeld van hoe het was voor degenen die niet meer weten, en nooit meer zullen weten, hoe in het jaar 1914 een aanval verliep. Zo kunnen ze hieruit afleiden welke dappere mannen zulke aanvallende ruiters geweest zijn.”
SCHENKING
In de jaren 1920 hing het schilderij in een Duitse officiersmess in Ludwigslust, de thuisbasis van het Grossherzoglich Mecklenburgischen Dragonderregiment Nr. 17, dat in Halen vocht. Aan het eind van de Tweede Wereldoorlog belandde het opnieuw bij de familie van de opdrachtgever. De volgende generatie erfde het, maar kon het pas na de val van de Muur in 1989 naar West-Duitsland brengen. In 2008 besloot de familie Von Bodecker het werk te schenken aan het Museum Slag der Zilveren Helmen in Halen.
Slag der Zilveren Helmen, geschilderd door Duitse schilder G. von Boddien (Collectie Museum Slag der Zilveren Helmen, Library of Congress, Washington)
