provincie Limburg.be provincie Limburg

Heers



Wat is het verhaal achter het concept van de helm?

Oorlog zaait ellende en vernielingen, maar de gemeenschap is zo sterk dat ze dat leed kan overwinnen. Die boodschap heeft kunstenaar Ludo Vanrusselt vertaald in het kunstwerk van de gemeente Heers.

“In onze gemeente is een werkgroep rond de Eerste Wereldoorlog opgericht”, vertelt bibliothecaris Wendy Cosemans. “Met die werkgroep hebben we bij lokale kunstenaars gepolst naar ideeën. Het concept van Ludo Vanrusselt viel het meest in de smaak.” “Onderaan op de helm zijn in acrylverf oorlogstaferelen geschilderd. Je ziet rondom de helm een serie soldaten, maar slechts een drietal staan heel gedetailleerd afgebeeld, met hun wapen in de aanslag. In de achtergrond wordt de gruwel van de oorlog voorgesteld. Huizen staan in brand of zijn in een ruïne herschapen. Op een brancard wordt een gewonde soldaat afgevoerd. Je ziet ook witte kruisjes als afbeelding van de graven van soldaten.”

Boven de oorlogstaferelen zijn klaprozen - de poppy's van de Westhoek - geschilderd. Wendy Cosemans: “Die verliezen een blaadje, maar al die vallende blaadjes lopen uit in vele rode lijnen, die tot beneden in het oorlogstafereel reiken. Het achterliggende idee is dat de vernieling van de oorlog uiteindelijk wordt overwonnen door een nieuwe, hoopvolle toekomst. Het contrast wordt nog versterkt door het spel met kleuren. De oorlogstaferelen onderaan zijn voorgesteld in donker kakigrauw. De klaprozen in het sprekende rood bevinden zich op een achtergrond van opvallend hemels blauw.” De helm stond in Heers bij de toegang van het administratief centrum. De creatie lokte heel wat reacties uit. Wendy Cosemans: “Alle bezoekers waren eensluidend positief. De kids van de kindergemeenteraad zijn ook een kijkje komen nemen en werden zo ook al een beetje vertrouwd gemaakt met het begrip oorlog en de verschrikkelijke gevolgen ervan. Bij de foto van de helm op onze Facebookpagina werden ook heel wat lovende berichtjes gepost.”

 

Wat gebeurde er in Heers tijdens WO I?

“BANGE NIEUWSGIERIGHEID” — Gérard Vanwinkel

In Heks hield gemeentesecretaris en onderwijzer Gérard Vanwinkel (1862) bij wat er zich tijdens de oorlogsjaren in zijn dorp afspeelde en in 1920 verwerkte hij zijn   notities tot een handgeschreven boek. Dat werd recent opnieuw uitgegeven: “De auteur toont zich een trouwe vaderlander, en vooral een vijand van de Duitsers die in  zijn land en in zijn dorp zo veel onrechtvaardig leed veroorzaken,” schrijft de Hasseltse Rijksarchivaris Rombout Nijssen in zijn inleiding.

GRATIS MEUBELS
Meester Vanwinkel heeft het onder meer over e wegvoeringen van jongemannen, de opeisingen van bomen, paarden en ijzerdraad, de voedselschaarste, de  huiszoekingen van Duitse militairen naar onder andere koper en aardappelen, de goede werken die worden opgericht, de controles, de vijf golven van inkwartieringen van Duitse troepen... Kortom, over alles wat het dagelijkse oorlogsleven kenmerkte. Tegen het einde van het handschrift gaat het in twee fragmenten over  vluchtelingen die in Heks belandden. De eerste groep zijn West-Vlamingen. Zij komen op 15 augustus 1917 aan. De burgemeester, de veldwachter en secretaris  Vanwinkel zelf trekken naar Borgloon om hen af te halen. Daardoor kunnen zijzelf op het hoogfeest van Maria niet ter communie gaan: “Bij aankomst aan de statie  te Borgloon vinden burgemeester en secretaris eenen trein, op een der zijsporen geplaatst en bestaande geheel uit beesten- en goederenwagons. Zou die akelige trein de arme lieden uit  Vlaanderen dragen? Aan de statie is alles nog stil. Ongeveer 5 uren meldt een oberleutnant, dat de vluchtelingen gaan afstappen. De wagens worden opengesloten, de deuren weggeschoven, en de mannen, maar vooral vrouwen en kinderen vertoonen zich met slapende oogen, vermoeide wezenstrekken en bange nieuwsgierigheid.” De  burgemeester kiest ervoor om zes families te proberen bij elkaar te houden – wat lang niet altijd gebeurde – en hen deels op en rond zijn kasteel te huisvesten. “Meubels enz. werd aan de goede lieden door de bevolking gratis afgestaan. De heer graaf schonk de vluchtelingen  kosteloos tuin en land. Bij het vertrek, een paar maanden na den wapenstilstand, kwamen de mannen, vrouwen en kinderen de gemeenteoverheid hartelijk dank  zeggen en uitnoodigen hen in Vlaanderen te komen bezoeken.”

BUITEN ZICHZELF
Gérard Vanwinkel: “Op 31 October 1918, zeer vroeg in den morgen, krijgt Hex door eenen veldgendarm de boodschap, dat de gemeente 200 tot 300 Fransche  vluchtelingen zal te herbergen hebben. In de namiddag komt de ongelukkige caravaan aan over den Breede weg van Gutschoven af en gedeeltelijk over Brouckom.” Hun verblijf is van korte duur: “Bij het vernemen van de wapenstilstand zijn de brave lieden buiten zich zelven van vreugde en geluk. Op staanden voet zenden zij  boden naar Tongeren om de Fransche kleuren te koopen en tooien zich vervolgens met Fransche en Belgische cocardes. Allen dragen ook het portret van koning  Albert. Verschillenden willen dadelijk naar hunne haardsteden terug en maken reeds het noodige reisplan op.”

Fragment uit de Monographie Der Gemeente Hex (Collectie Heemkunde Groot Heers)